کاشت نهال سیب، از جمله فعالیت های جذاب و سودآور می باشد که کاشت آن در ایران مرسوم می باشد. نهال های سیب از گذشته به عنوان یکی از مهمترین درختان میوه شناخته شده اند. کاشت نهال سیب نیازمند دانش و تجربه خاصی بوده و در روش های کاشت سیب باید به آبیاری، تغذیه، انواع بیماری ها و آفات توجه شود تا محصولی سودمند و پربازده داشته باشید. سیب از خوشمزه ترین میوه ها می باشد که در اکثر مناطقی که آب و هوای خنک دارند، کاشته می شود. یکی از بهترین ویژگی های سیب این است که میتوان آن را مثل مرکبات مدتی انبار کرد، بدون اینکه خاصیت هایش را از بین برود. نهال سیب در هوای گرم، گلدهی ندارد. در ادامه با نحوه کاشت و پرورش نهال سیب آشنا خواهیم شد.
گیاه شناسی نهال سیب
سیب با نام علمی (.Malus domestica Borkh) از خانواده گل سرخیان (Rosaceae) نزدیک به 23 گونه دارد. سيب درختی است خزان‌كننده كه به ندرت به صورت درخت يا درختچه هميشه سبز و يا خاردار ديده می شود. برگ ها دندانه دار يا اره ای هستند كه در داخل جوانه از پهنا پيچيده يا لوله شده اند و دارای گوشوارک می باشند. سن باروری در ارقام سيب، از 3 تا 6 سال تغيير می كند. طول عمر اقتصادی درختان سيب به طور متوسط حدود 40 تا 50 سال می باشد.
ارتفاع درختان سيب با توجه به نوع رقم و پايه سيب از 2 تا 8 متر متغير می باشد. تمامی ارقام اهلی شده سیب دارای خصوصيات مورفولوژيک مشتركی مثل ساقه های جوان پوشيده از كرک، برگ های سبز يكنواخت و به شكل تخم‌مرغی هستند كه در بخش زيرين پهنک پوشيده از كرک و حاشيه برگ های مضرس اره ای نامنظم می باشند. دم گل، كاسه گل پايا و بدنه بيرونی آن پوشيده از كرک است. جوانه ها، ساقه های مينياتوری با ميانگره های بسيار كوتاه، بسيار فشرده و نزديک به هم هستند كه درون برگ های تغيير شكل يافته به نام فلس قرار گرفته اند. اين جوانه ها در سيب يا به صورت مركب دارای جوانه برگی همراه با يک جوانه گل و يا رويشی بدون جوانه گل هستند.
جوانه های گل در صورتی تشكيل و شكوفا می شوند كه طی پاييز و زمستان و در پايان فصل رويشي قبل نياز سرمايی آن ها تامين شده باشد. جوانه بارده يا زايشی درخت سيب يک جوانه مختلط (داراي برگ و اندام هاي زايشي گل) می باشد. گل ها بايد از كيفيت مناسب برخوردار باشند. در هر يک از جوانه های بارده، گل آذينی محدود و از نوع ديهيم بسته با 6-5 عدد گل وجود دارد كه به وسيله 6 الی 9 برگ تغيير شكل يافته احاطه شده اند.
برای تشكيل ميوه تمام قسمت های گل به جز گلبرگ ها همراه ميوه باقي می مانند. بنابراين ميوه سيب از نوع ميوه های كاذب بوده و از رشد و گوشتی شدن قاعده كاسبرگ ها و نهنج به وجود می آيد. برون بر ميوه سيب، از تغييرات بشره خارجی تخمدان تشكيل يافته است كه سطح خارجی ميوه را تشكيل می دهد و بر حسب نوع گونه و رقم، به شكل نازک يا كلفت و پوشيده از كرک يا موم و يا بدون كرک می باشد. ميان بر، گوشتی و آبدار بوده و قسمت خوراكی ميوه را تشكيل می دهد. درون بر به صورت غلاف سخت، محفظه ای را برای جای دادن دانه ها تشكيل می دهد.
انواع روش های کاشت سیب
کاشت و پرورش نهال سیب به پنج روش اصلی انجام می گیرد. در ادامه به توضیح این روش ها خواهیم پرداخت:
- بذر
- قلمه زنی
- خواباندن
- پاجوش
- پیوند
کاشت درخت سیب از طریق بذر
در این روش شما باید بذر سیب را تهیه کنید. خیلی راحت می توانید خودتان این کار را انجام دهید. فقط لازم است میوه Apple tree، را به دو قسمت تقسیم کرده و دانه های درون آن را خارج کرده و در یک دستمال خیس قرار دهید. سپس باید دستمال را درون یک پلاستیک گذاشته و به مدت یک ماه در یخچال نگهداری کنید. وقتی دانه ها شروع به جوانه زدن کردند، باید آن ها را درون یک گلدان بکارید. آبیاری مرتب فراموش نشود. وقتی بذر جوانه زده سر از خاک بیرون آورد و تا حد معینی رشد کرد، باید به زمین اصلی منتقل شود.
کاشت نهال سیب به روش قلمه زنی
میتوان گفت که کاشت نهال سیب با قلمه زنی، راحت ترین روش کاشت این میوه خوشمزه نسبت به دیگر روش ها می باشد. در این روش تنها لازم است که با چاقویی تیز، یک شاخه را از درخت جدا کرده و قلمه را در گودالی که در خاک ایجاد کرده اید بکارید و سپس آبیاری کنید. اگر بخواهید امر ریشه زایی را تسریع نمایید، در این روش میتوانید از هورمون های ریشه زایی نیز استفاده کنید.
کاشت درخت سیب به روش خواباندن
در این روش قسمتی از شاخه گیاه را با ارتفاعی مناسب، در خاک می کارند. بنابراین شما باید در خاک گودال ایجاد کنید و بعد شاخه را در آن قرار دهید و سپس روی آن را با خاک مناسب و نرم بپوشانید. پس از گذشت مدت زمانی، شاخه ریشه دار شده و شما باید در این مرحله شاخه را از قسمتی که در خاک قرار دارد، جدا کنید.
پرورش درخت سیب از طریق پاجوش
این روش برای کاشت سیب نیز بسیار آسان می باشد. در کاشت توسط پاجوش، باید پاجوش‌هایی را که در کنار درخت رشد می کنند، از خاک بیرون آورده و سپس آن ها را در زمین اصلی و در یک گودال بکارید. اگر اندازه پاجوش های شما خیلی کوچک هستند، می توانید برای کاشت از گلدان نیز استفاده کنید.
کاشت درخت سیب از طریق پیوند
در روش پیوند دادن، باید یک شاخه از درخت سیب را به عنوان پایه انتخاب کرده و به آرامی یک شکاف T شکل روی آن ایجاد کنید. بعد با پشت چاقوی پیوندزنی، پوست را بلند کرده و جوانه را در داخل آن قرار دهید. یادتان باشد که انتهای محل را با نخ پنبه و یا پوست درخت نارون ببندید. بعد از گذشت 10 تا 12 روز میتوان تشخیص داد که آیا پیوند شما موفقیت آمیز بوده است یا نه. بعد از رشد پیوندک، شما باید باقی مانده پایه را برش دهید و آن را به قیم ببندید.
فاصله کاشت نهال های سیب
رعایت فاصله بین کاشت درختان سیب از اهمیت بالایی برخوردار است. چرا که اگر فاصله مناسب را رعایت نکنید، در زمان آبیاری، کوددهی و هرس درختان، با مشکلات زیادی رو به رو خواهید شد. پس یکی از فاکتورهای تاثیرگذار در کاشت سیب، رعایت فاصله مناسب خواهد بود. به طور کلی میتوان گفت برای نهال میوه، فاصله درختان معمولا در حالت استاندارد 5 متر و فاصله ردیف‌ها 8 متر است؛ ولی ایده آل‌ترین فاصله، 8 متر در 10 متر می باشد. پرورش سیب نیازمند دقت و مراقبت مداوم است و مشورت با افراد متخصص می تواند به شما در تحقق موفقیت در این کشت کمک کند.
زمان مناسب کاشت نهال سیب
بهترین فصل برای کاشت نهال سیب فصل پاییز است. در این فصل، خاک هنوز گرم است و رطوبت کافی برای ریشه زنی و رشد اولیه نهال ها وجود دارد. همچنین، در فصل پاییز با کاهش دما، نهال ها از تمامی خطراتی که ممکن است آن ها را تهدید کنند، محافظت می شوند.
آب و هوای مناسب برای پرورش نهال های سیب شامل دماهای معتدل تا خنک در فصل رشد (بین 15 الی 25 درجه سانتیگراد) و دماهای پایین تر در فصل زمستان (حدود 5- تا 10 درجه سانتیگراد) است. با این حال، این درختان به حفاظت در برابر برودت های شدید زمستانی نیاز دارند.
خاک مطلوب برای کاشت سیب
خاک مناسب کشت درخت سیب، خاک لیمونی و عمیق است. عمق خاک باید یک الی دو متر باشد و حاوی مقدار مناسبی از مواد آلی باشد. تجربه نشان داده است که میوه سیب هایی که در خاک‌های سبک پرورش داده شده اند، از رنگ بهتری برخوردار است. همچنین در محل کاشت سیب، سطح آب زیرزمینی نباید از 2 متر بالاتر باشد.
بهترین کود کاشت نهال سیب
یکی از مناسبترین انواع کود برای استفاده در زمان کاشت نهال سیب “کود دامی کاملا پوسیده” است. کود دامی کاملا پوسیده علاوه بر اینکه باعث تقویت درختان می شود، بلکه سبب جذب و نگهداری بیشتر رطوبت در اطراف ریشه شده و از ایجاد تنش خشکی در نهالی که تازه کاشته شده است، جلوگیری میکند. زیرا در روز های اول کاشته شدن، نهال به خشک شدن خاک بسیار حساس می باشد.
از جمله کودهای شیمیایی مورد استفاده پس از کاشت نهال سیب می توان به کودهای NPK اشاره کرد که حاوی انواع مختلفی از عناصر تغذیه ای نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) هستند.
میزان مصرف کودهای شیمیایی به سن و بارور بودن و یا بارور نبودن درختان بستگی دارد. برای درختان سیب قبل از باروری 30 کیلوگرم ازت، 30 کیلوگرم فسفر و 60 کیلوگرم پتاسیم خالص در هکتار لازم است. اما اگر درختان در سنین باروری باشند، این نیاز کودی به ترتیب به 50 کیلوگرم ازت، 80 کیلوگرم فسفر و 140 کیلوگرم پتاسیم در هکتار، افزایش می یابد.
توجه داشته باشید که ریشه نهال تازه کاشته شده نباید به طور مستقیم با کود دامی در تماس باشد. چرا که باعث سوختن ریشه گیاه می شود. بنابراین مناسب ترین راه برای استفاده از کود دامی پوسیده پای نهال تازه کاشته شده، استفاده از آن به صورت مخلوط با آخرین لایه خاکی است که چاله را با آن پر خواهید کرد.
آبیاری مناسب کاشت نهال سیب
روش های آبیاری مناسب می تواند بر عملکرد شیب باغ و سلامت درختان سیب شما و همچنین بیماری های منتقل شده از طریق خاک تاثیر بگذارد. بنابراین انتخاب روش آبیاری مناسب باعث افزایش بهره‌وری درخت شده و همچنین کیفیت و عمر مفید آن را افزایش می دهد.
بهترین راه برای آبیاری درختان سیب در تمام مناطق، تحت هر شرایط آب و هوایی، روش آبیاری تحت فشار است. در این روش، آب در کناره های درخت جریان دارد. از آنجایی که مجاری لوله ها و نوک های آبیاری بسته است، احتمال انتقال بیماری از درخت آلوده به درخت سالم صفر می باشد.
یکی از مشکلات مهمی که معمولا باغداران در باغ های سیب با آن دست و پنجه نرم می کنند، رشد علف های هرز است. یکی از مهم ترین اقدامات برای کنترل علف های هرز، استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار می باشد. در این سیستم آبیاری آب مستقیما به درختان می رسد و به مناطقی که هدف قرار نمی گیرند، سرازیر نمی شود.
از مزایای دیگر سیستم آبیاری تحت فشار، حفظ منابع آبی است. زیرا هنگام استفاده از آبیاری سطحی، بیشتر آب در مسیر حرکت جذب می شود و یا در اثر تبخیر از بین می رود. بنابراین استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار در کاهش هدر رفتن آب بسیار تاثیر گذار می باشد.
آفات و بیماری های درخت سیب
در این قسمت می خواهیم به برخی از رایج ترین آفات و بیماری های درخت سیب بپردازیم.
آفات نهال سیب
- مگس سفید (Whiteflies) : این حشرات کوچک با بال های سفید، برگ های سیب را چیده و باعث آسیب رساندن به درخت سیب می شوند.
- تریپس سیب (Apple Thrips) : این حشرات کوچک باعث تغییر رنگ و شکل برگ ها و میوه های سیب می شوند. آسیب آن ها عمدتا در اوایل بهار و تابستان و در شرایط گرما و خشکی بیشتر است.
- سوسک سیب (Apple Maggot) : لارو سوسک سیب درون میوه نفوذ کرده و باعث آسیب به میوه می شود. این آفت می تواند به طور قابل توجهی محصول را تخریب کند.
بیماری های درخت سیب
- پوسیدگی میوه سیب (Apple Rot) : این بیماری می تواند به علت عفونت های مختلف، مثل قارچ ها، باعث پوسیدگی میوه های سیب گردد.
- سقوط میوه ها (Fruit Drop) : اگر درختان سیب میوه زیادی داشته باشد، ممکن است بخشی از میوه ها به دلیل عوامل مختلف از جمله نقص های رشدی، آفات و بیماری ها، سقوط کنند. به محض مشاهده باید به فکر تشخیص و درمان باشید.
- سیاهک (Apple Scab) : این بیماری باعث ایجاد لکه های سیاه روی برگ ها و میوه های درخت سیب می شود. این بیماری معمولا در آب و هوای مرطوب و خنک پخش می شود.
- بیماری سفیدک پودری (Powdery Mildew) : این بیماری باعث به وجود آمدن لایه های سفید روی برگ ها می شود و ممکن است به سرعت گسترش پیدا کند.
