احداث باغ پسته

نهال پسته گیاهی است که از دیرباز در نقاط مختلف کشور ایران مورد کشت و پرورش قرار گرفته است. پسته 11 گونه دارد که همگی از خود تربانتین یا سقز ترشح می كنند. درخت پسته، دو پایه است یعنی برای تولید میوه به وجود هر دو پایه نر و ماده نیاز می باشد. پسته به عنوان یک محصول استراتژیک، جایگاه خاصی در بین توليدات كشاورزى دارد. ایران از لحاظ سطح زیر کشت پسته، مقام اول جهان را به خود اختصاص داده و بيش از 60٪ از صادرات جهانی این محصول مربوط به کشور ما می باشد.

به طوری که سالانه بیشتر از یک میلیارد دلار ارز عاید کشور می کند. میانگین تولید محصول پسته خشک ایران با احتساب سال آوری، سالیانه حدود 200 هزار تن برآورد می شود. با این حال احداث باغ پسته درآمدزایی و سودآوری بسیاری به دنبال دارد. در ابتدا باید اصول این کار را آموخت. در مقاله سعی بر آن می باشد تا اصول و راهنمای احداث باغ پسته را به شما آموزش دهیم. همراه ما باشید.

   

ارزش غذایی پسته

پسته گرم و خشک بوده و بنابراین بیشتر براى افراد سرد مزاج مناسب است. مصلح آن سكنجبين مى باشد. پسته بسيار مقوى و داراى ويتامين هاى B1، B2، ويتامين pp و ويتامين E مى باشد. حاوی املاح معدنى بوده و در تقویت قوای جسمی، جنسی و سلول های مغزی موثر است. در پسته مقدار قابل توجهی آهن وجود دارد و با داشتن مواد دیگری چون پتاسیم، منیزیم تامین کننده احتیاجات بدن و خون است.

البته مصرف زیاد پسته باعث می شود كه مقدار ازت در خون و بدن بالا رود. به همین دلیل افرادی كه دچار ضعف و نارسایى كبد هستند و همچنین مبتلایان به بیماری های نقرس و دیابت و ناراحتی های کلیه، باید از خوردن پسته خودداری کنند.

پسته دارای مواد غذایی فراوانی است و بنابراین برای تقویت بیماران و اشخاص ضعیف مناسب است. 100 گرم مغز پسته 626 کیلو کالری انرژی دارد.

مغز پسته در بین بيش از 200 ماده خوراكى شامل انواع آجيل ها، حبوبات، سبزى ها، ميوه هاى خشك و تر، لبنیات ، انواع گوشت و ده ها نوع خوراکی دیگر، بیشترین میزان آهن قابل جذب بدن را داراست.

مغز پسته دارای 20٪ پروتئین خالص و بیش از 50٪ روغن یا چربی مایع است. مقدار ویتامین A در صد گرم مغز پسته ، 698 میکروگرم می باشد.

املاح مختلفی از جمله؛ کلسیم، منزیم، سدیم، پتاسیم ، آهن ، مس ، روی و همچنین ازت ، گوگرد و فسفر دارد.

   

خواص مغز پسته

• مزاج مغز پسته از نظر طب سنتی گرم و خشک است.
• تقویت کننده مغز و ذهن می باشد.
• براى آرامش قلب و آرام كردن اعصاب بسیار مفيد می باشد.
• پسته معده را تقویت می کند.
• براى تسكين سرفه مفيد است.
• پسته تقویت کننده قوای جنسی نیز می باشد.
• اسهال معمولی و اسهال خونی را درمان می کند .
• برای باز کردن مجاری کبد، مصرف پسته توصیه می شود.
• پسته باعت تقویت قلب و معده می شود.
• جوشانده برگ و پوست درخت آن در درمان بیماری های پوستی (جرب) موثر است.
• پسته به علت داشتن آهن، خون ساز بوده و استفاده روزانه آن برای افراد کم خون توصیه می شود.

   

خواص پوست سبز پسته

پوست سبز پسته تازه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک بوده و دارای خواص زير مى باشد:

1. برای رنگرزی به کار می رود.
2. بهترین دارو برای رفع بوی بد دهان است.
3. جویدن آن باعث التيام زخم های داخل دهان می شود.
4. برای استحکام لثه آن را روی لثه بمالید و یا بجوید.
5. دم کرده پوست سبز پسته حالت تهوع و استفراغ را از بین می برد.
6. دم کرده آن برای رفع اسهال مفید می باشد.
7. برای رفع سکسکه پوست سبز پسته را دم کنید و یک فنجان از آن را بنوشيد.

   

خواص پوست سفید پسته

پوست نازک آن در دردهای کبد و روده، یرقان و سرفه های مزمن مفید می باشد. پوست سفید پسته برای بواسیر و بیرون زدن مقعد نیز مفید است. برای درمان این بيمارى بايد پوست سفيد پسته را در آب بجوشانيد و آن را داخل لگنی بریزید و شخصی را که این بیماری را دارد برای چند دقیقه در آن بنشانيند. چراکه باعث تسكين درد و تخفیف بیماری می شود.

   

گیاه شناسی پسته

نام لاتين پسته Pistacia بوده و عضوى از خانواده  Anacardiaceae (پسته سانان) مى باشد.

بنه، عشقه، درخت فلفل و سماق از این خانواده هستند. درخت پسته دارای برگ های شانه ای مرکب بوده و در کنار هر برگ یک جوانه جانبی ساده وجود دارد. اکثر این جوانه های جانبی به آغازنده های گل آذین تغییر می یابند و در سال بعد میوه تولید می كنند.

بنابراین پسته محصول خود را روی شاخه های یکساله به صورت جانبی تولید می کند.

از لحاظ گیاه شناسی، پسته دارای ميوه شفت همانند ميوه هاى بادام، هلو، زردآلو، گيلاس وآلو مى باشد. تمامی میوه های شفت دارای سه قسمت می باشند؛ یک برون بر، یک میان بر گوشتی و یک درون بر که مغز (بذر) را می گیرد. اختلاف این میوه های شفت، در قسمت خوراکی می باشد. در پسته و بادام، قسمت مغز (بذر) و در میوه های هسته دار، قسمت میان بر مصرف خوراکی دارد.

   

شرایط اقلیمی

احداث باغ پسته در مناطقی که تابستان های گرم و خشک و طولانى و زمستان هاى سرد و معتدل دارند توصیه می شود. از احداث باغ پسته در مناطقی که دارای رطوبت نسبی بالاتر از 70٪ مى باشند، بايد خودداری نمود. افزایش رطوبت نسبی در زمان گلدهی و گرده افشانی باعث کاهش بازده گرده افشانی و در نتیجه کاهش تشکیل میوه شده و در زمان رسیدن میوه باعث شیوع بیماری های قارچی می گردد.

یکی دیگر از عوامل محدود کننده اقلیمی، سرمازدگی می باشد. ارقام پسته موجود در ایران از نظر زمان گلدهی به سه گروه ارقام زودگل، متوسط‌گل و ديرگل طبقه بندى می شوند. این تنوع ارقام پسته از نظر گلدهی شرایطی را فراهم می کند که بتوان با توجه به سرمای دیررس زمستانه، بارندگی و گرمای زودرس بهاره رقمی را انتخاب کرد که دچار کمترین صدمه به گل و گرده افشانی شود.

پسته در نواحى با واحد حرارتى 2200 تا 2800 بهترين رشد را دارد.

   

واحد حرارت = میانگین ماکزيمم متوسط دمای ماهانه + میانگین مینیمم متوسط دمای ماهانه × تعداد روزهای هرماه /2 (فروردین تا مهر)

عموما کاشت پسته نبایستی در ارتفاع بیشتر از 2500 فوت (762 متر) در جایی که دمای تابستان معمولا برای کامل شدن و توسعه مغز ناكافى است، انجام شود.

بارندگی دیر هنگام بهاره ، یخ زدگی و باد های خشک شدید، گرده افشانی را تحت تاثیر قرار می دهند.

درختان پسته برای تولید میزان خوب محصول، شکفتن به موقع و همزمان ، تولید خوشه گل طبیعی، داشتن دانه گرده زنده، میوه نشینی خوب و رشد رویشى طبيعى به حداقل 900 ساعت سرمای زير 7.2 درجه سانتيگراد احتیاج دارند.

درختان پسته بهترین رشد را در خاک های لیمونی سبک یعنی شن و رس می باشند. پسته تا اندازه ای شوری خاک را تحمل می کنند.

روزنه های برگ درختان پسته حساسیت کمی به از دست دادن آب در شرایط خشکی، نسبت به روزنه های بسیاری از درختان دیگر دارد. نتیجه اینکه این درخت دارای سازگاری خوبی برای بقا مى باشد. اما براى توليد اقتصادی، آبیاری کافی لازم می باشد. آبیاری درختان پسته اثر مهمی بر روى رشد و توسعه درختان جوان پسته، بیماری های خاکزی و هوازى، كميت و كيفيت توليد (هم در سال جارى و هم در سال هاى بعدى) و رشد درخت دارد. از طرفی رطوبت زیاد در زمین باعث تولید بیماری صمغ و پوسیدگی یقه که به تدریج درخت را ضعیف و بالاخرره خشک می کند.(بیماری گموز)

به طور خلاصه شرایط آب و هوایی پسته:

• منطقه ای دارای تابستان های طولانی و گرم ، دارای زمستان های نسبتا ملایم
• نيازمند 1000 ساعت سرماى صفر تا هفت درجه
• بدون سرمای دیررس بهاره
• بدون بارندگی بهاره
• دارای باد ملایم در زمان گرده افشانی
• رطوبت پایین در طول زمان رشد ميوه و موقع برداشت

   

شرایط آب و هوایی مناسب

مناطق مناسب و مستعد كشت درختان پسته بایستی دارای تابستان های گرم، خشک و طولانی (طول دوره رشد بسته به رقم حدود شش ماه) و نياز گرمايى با واحد حرارتى 2200 تا 2800 همراه با زمستان سرد و معتدل باشند. عمده عوامل محیطی مورد نیاز درختان پسته به شرح ذیل می باشد:

• عرض جغرافیایی

کشت و پرورش درختان پسته ایران در عرض 37-27 درجه شمالی امکان پذیر می باشد.

• ارتفاع از سطح دريا

قسمت عمده پسته كارى كشور در ارتفاع 1800-900 مترى از سطح دریا قرار گرفته اند. امروزه کشت و کار پسته در ارتفاعات پایین تر (260 متر در شهرستان سرخس و 40 متر در شهرستان گنبد) انجام گرفته و محصول مناسبى نيز توليد مى نمايند، بنابراين ار تفاع از سطح دریا بدون توجه به دما فاکتور مهمى جهت تعيين منطقه مناسب کشت پسته محسوب نمی شود.

   

• درجه حرارت

دمای مناسب برای کشت و پرورش درختان پسته در دامنه وسیعی قرار می گیرد، به طوری که درختان پسته دمای 42 درجه سانتی گراد در تابستان و 20- درجه سانتی گراد در زمستان را به خوبى تحمل مى نمايند. البته ميزان مقاومت بر حسب مرحله رشد گیاه، سن گیاه، نوع رقم، وضعيت تغذيه و نوع آبيارى متفاوت می باشد. درختان پسته نسبت به سرمای ديررس بهاره حساس می باشند و دمای انجماد و حتی نزدیک به آن نیز خسارت فراوانى ايجاد می نمايد.

لازم به ذكر است میزان خسارت با توجه به مرحله رشد گیاه، نوع اندام گیاهی، زمان وقوع سرما، مدت زمان سرما و میزان برودت متفاوت می باشد. گرمای زودرس بهاره باعث از بین بردن گل و ميوه در ابتداى فصل و گرمای بيش از حد در زمان مغز بستن و رشد مغز ميوه باعث سقط جنین و افزایش درصد پوکی میوه می گردد.

   

• رطوبت نسبی

برای داشتن حداکثر محصول، ميزان رطوبت نسبى در تابستان، بایستى كمتر از 38٪ باشد، البته وجود مقادير كمتر رطوبت نسبى نيز توصيه شده است. زيرا باعث كاهش بيمارى هاى قارچى می شود. افزایش رطوبت نسبی در زمان گلدهی و گرده افشانی باعث کاهش بازده گرده افشانى و در نتيجه كاهش تشكيل ميوه مى شود. افزايش رطوبت نسبى در زمان رسيدن ميوه باعث گسترش بیماری های قارچی می گردد.

• نیاز سرمایی

درختان پسته همانند سایر درختان میوه خزان‌دار جهت توسعه و تكميل رشد جوانه ها، احتياج به حداقل تعداد ساعات سرماى معینی با دمای کمتر از 7 درجه سانتی گراد در طول دوره خواب زمستانى دارند. اين تعداد ساعت سرماى مورد نياز در ارقام مختلف متفاوت مى باشد. نياز سرمايى ارقام بسته حدود 1200-600 ساعت متفاوت می باشد. عدم تامين نياز سرمايى درختان پسته باعث تاخیر در گلدهی، گلدهی نامنظم، کاهش تعداد برگچه هاي برگ، توليد برگ هاي ساده و غيرطبيعي و گلدهي روي شاخه هاي رشد فصل جاري بصورت انتهايي و جانبي مي شود. ميزان نياز سرمايي ارقام مختلف پسته در جدول زیر آورده شده است.

رقم	نیاز سرمایی برحسب ساعت
کله قوچی	650
فندقی (اوحدی)	1000
احمد اقایی	750
اکبری	1200
فندقی غفوری	1200
چروک	1400
خنجری	1100
شاهپسند	1000
عباسعلی	1100
کال خندان	1200
کله بزی	800
قرمز پسته	800

• نیاز سرمایی برخی از ارقام پسته ایران

 

• باد

وجود بادهاى ملايم با سرعت حدود km/h 10 در زمان گلدهى الزامی است ولی بادهای گرم و خشک، طوفانی و همراه با گرد و خاك مشکل ساز می باشند. وزش بادهای تند و شدید در زمان پیوند و نیز در تربیت نهال های جوان تاثیر نامطلوبی می گذارد. وزش بادهای تند و طوفانی در طول دوره رشد میوه نيز باعث ریزش میوه ها قبل از مغز بستن و حتی در زمان رسیدن میوه نیز می گردد.

• باران

بارش باران در زمان گلدهی، رشد میوه، زمان رسیدن و برداشت محصول مشكل ساز می باشد. مشكلات بارندگی مربوط به افزایش رطوبت نسبی محيط باغ، شستشوى كلاله و ايجاد محيط مساعد رشد عوامل قارچی می باشد.

• تگرگ

تگرگ در ابتدای فصل رشد باعث ايجاد خسارت شدید بر روی گل، میوه، بر گ و حتی شاخه و تنه درختان بارور و نهال می گردد. اندازه دانه های تگرگ، شدت بارش، مدت بارش، زمان بارش و مرحله رشد گیاه از جمله عواملی هستند که بر روی شدت خسارت تگرگ موثر می باشند.

خسارت ناشی از تگرگ در درختان پسته شامل موارد ذيل می باشد:

• پارگی و از بین رفتن برگ
• از بین رفتن شاخه رشد فصل جاری و جوانه انتهایی
• پارگی و ایجاد شکاف در پوست درخت
• ایجاد زخم و پارگی پوست میوه
• ریزش میوه، خوشه و برگ
• از بین رفتن و ریزش جوانه های گل در حال توسعه

• برف

بارش برف های زمستانه مخصوصا در مناطق شور كه مديریت نگهدارى باغ به طور صحيح نباشد، باعث خسارت، كاهش محصول و خشکی درختان می گردد.

   

شرایط آب و خاک مطلوب

درختان پسته در خاک های غنی، شنی لومی و با عمق زیاد و شوری پایین آب و خاک، محصول خوب و اقتصادی تولید می کنند. احداث باغات پسته در آب و خاک مرغوب باصرفه تر بوده و در این شرایط برگشت سرمایه سریع تر انجام خواهد شد. تحمل پذیری پسته در شرايط شوری نسبی آب و خاک دلیل بر کاشت آن در خاک های فقير و شور نمى باشد. به طورى که با فقر خاک و بالا رفتن شوری عملکرد در واحد سطح کاهش یافته و به تدریج باغات غیر اقتصادی می شوند.

علاوه بر شوری بالای آب و خاک، وجود لایه سخت، میزان قلیایی بودن خاک، وجود يک لايه كاملا شنى در زير لايه رسى، بالا بودن سطح سفره هاى كاذب آب (زه)، از عوامل محدود كننده كشت يسته مى باشد. قبل از احداث باغ لازم است اين شرايط توسط متخصصين مربوطه بررسی و در صورتیکه عوامل محدود کننده قابل رفع باشند نسبت به اصلاح و سپس احداث باغ اقدام و در غير اینصورت بهتر است از احداث باغ صرف نظر گردد.

در جدول زیر حدود مناسب و قابل تحمل و نامناسب چند شاخص مهم آب و خاک که در آزمایشات خاک و آب برای این گیاه بایستی مورد توجه قرار گیرند ارائه شده است.

شاخص	واحد	مناسب	قابل تحمل	نامناسب
نبست کلسیم به منیزیم آب آبیاری	ـ	بیشتر از یک	حداقل یک	کمتر از یک
بر موجود در آب ابیاری	پی پی ام	کمتر از یک	بین 1 تا 3	بیش از 3
EC خاک	دسی زیمنس بر متر	کمتر از 8	بین 8 تا 12	بیش از 12
EC آب	میکروموس بر سانتی متر	کمتر از 4000	بین 4000 تا 8000	بیش از 8000

شاخص های آب و خاک و محدوده هاس قابل تحمل توسط درخت پسته

 

طراحی و احداث باغ پسته

از زمان کاشت تا محصول دهی درختان پسته پنج تا شش سال طول مى كشد. تعداد درختان در هكتار بطور مستقيم بر شروع تولید اقتصادی و زمان رسیدن به بیشترین میزان محصول اثرگذار است. برای اینکه باغ بتواند در سال های بعد مقدار توليد خود را حفظ کند، مجبور به تنک کردن و هرس های سنگین و پر هزینه هستيم. برعكس در باغات با فواصل زياد درختان، شروع محصولدهی اقتصادی با تاخیر صورت می گیرد و زمان رسیدن به بيشترين ميزان محصول طولانى است. بنابراين باغداران بايستى در تعیین فواصل بین درختان به دو موضوع توجه كنند: ١) رسيدن زودهنگام به توليد اقتصادى ٢) رشد و نمو مطلوب درختان باغ با مديريت هزينه و با بيشترين توليد

   

• آماده سازی زمین

قبل از آغاز هر گونه فعاليت روى زمين نيز بايد نسبت به دفع علف های هرز و ریشه کن کردن کنده های درخت باقیمانده در زمین یا هر گونه بوته ای اقدام شود. زير خاك كردن مواد آلى باقيمانده در زمين معمولا بسيار مفید است. به شرطی که در خاک های فشرده این مواد آلی خیلی عمیق دفن نگردند که در این صورت زیان آنها بیش از نفع آنها خواهد بود. زیرا پس از آبیاری مواد آلی مانده در عمق خاک با توجه به رطوبت زیاد و اکسیژن کم زمین میپوسند و با تولید گاز متان سبب کاهش میزان منگنز، آهن و ساير عناصر مفيد معدنى می شوند. تركيب گاز متان با منگنز ایجاد سمی می کند که سبب مسموميت ریشه و برگ درخت خواهد شد.

کنده های مانده در زمین را با ماشین های سنگین از زمین می كنند و در جا خرد مى كنند و از زمين مورد نظر خارج می سازند. بهترین زمان تسطیح زمین در فاصله ماه های تیر تا شهریورماه است. وقتی که خاك خشك و سبك است و زير و رو كردن لایه های خاکت آسان است. مخلوط كردن خاك هاى نامتجانس سبب آسانى نفوذ آب، تسهيل در زهكشى هاى احتمالى و تسريع در رشد ريشه و ذخيره آب مفيد در منطقه ريشه بندى درخت مى شود. بهترين روش بهم زدن لايه های مختلف خاك زراعى براى كاشت درخت، حفر چاله با بیل مکانیکی است.

• پياده كردن نقشه باغ

پسته یکی از پردوام ترین درختانی است که پیاده کردن یک طرح دقیق فنی جهت احداث باغ مطلوب، سبب صرفه جویی در هزینه های اضافی بعدی، اتلاف وقت و به ویژه سبب ايجاد درآمد بیشتر در آینده می شود. پیاده کردن طرح جدید پسته کاری در باغداری سبب می شود تا با صرف هزينه كمتر و توليد بيشتر، با توجه بد تلقیح کافی و برداشت مکانیكی، سرمایه اوليه زودتر بر گشت داده شود.

   

• فاصله كاشت (تراكم درخت در واحد سطح)

احداث باغ پسته مطلوب، باغی است که برای باردهى با حدا كثر ظرفيت، فضای کافی جهت تهویه، نفوذ نور خورشید در داخل تاج داشته باشد تا سطوح پایین درخت نیز بارور شوند. تراكم زیاد درخت سبب متراكم شدن فضاى باغ و مانع عمليات زراعى و در نتيجه کاهش تولید و درآمد می گردد.

درخت پسته عموما جزء درختان كند رشد بوده و در مناطق داراى خاك فقير و شرايط بد آبى و خاكى مدت ها طول می کشد تا تاج فضای لازم را پر کند. همچنین در مناطقی که دارای گرمای بيش از حد هستند، جهت سايه اندازى بيشتر درختان روی همدیگر، لازم است که فواصل کاشت درختان را روی ردیف کمتر در نظر گرفت.

فاصله رديف ها: فاصله رديف ها نباید كمتر از 6 متر باشد تا ماشین های كشاورزى به راحتى قابل استفاده باشند.

فاصله درختان روی ردیف ها: در باغات پسته جديد، فاصله درخت روی ردیف 2 تا 4 متر در نظر گرفته می شود. فاصله‌های كمتر فضای کمى جهت رشد درخت ايجاد كرده و تداخل شاخه های در ختان اتفاق میافتد، بنابراین هرس دستی پر هزینه ای را برای جلوگیری از تداخل شاخه های درختان باعث می شود.

فاصله‌ردیف های درختان بین 6 تا 8 متر بسته به برآورد رشد و نمو درختان در آینده و عدم اختلال در حرکت ادوات کشاورزی تعیین شود.

   

• نقشه باغ

نقشه باغ شامل محل رديف هاى درختان، فاصله درختان از هم، محل درختان (ماده)، محل كاشت درختان نر، ايجاد خيابان، محل كاشت درختان بادشكن و محل ايجاد جوى هاى آبيارى مى باشد كه با توجه به طرح كشت (مستطيل، مربعى، لوزى و ... ) تعیین و اجرا می شود.

سيستم مستطيلى: سيستم كاشت مستطيلى معمول ترين سيستم كاشت مورد استفاده براى باغات پسته مى باشد. اين سيستم بهترین تطابق را با درختان پسته دارد. عادت رشد آهسته، ايجاد تراکم زیاد درخت و در عین حال، مناسب براى استفاده از دستگاه های بزرگ كشاورزى مى باشد. در اكثر باغات جديد پسته، درختان در سیستم كاشت مستطيلى كاشته شده اند.

• محل كاشت درختان بادشكن

كاشتن یک یا دو رديف درخت بادشكن به فاصله 7-5 متر دورتر از درختان باغ و عمود بر جهت وزش باد در مناطقی که بادهای شدیدی می وزد، لازم است. این طوفان ها یا به طور مستقيم باعث خسارت به درختان مى شوند و يا باعث حركت شن هاي روان مي گردند. از درختان بادشكن مي توان، درختان پسته نر، سنجد، گز، سرو و كاج را نام برد.

   

انتخاب رقم مناسب

در باغ های وسیع پسته که برداشت همزمان محصول امکان پذیر نمی باشد. از ارقام مختلف که از نظر زمان رسیدن محصول متفاوت باشند، استفاده شود. با توجه به آنکه برداشت محصول در زمان مناسب، یکی از عوامل مهم کاهش آلودگی های قارچی می باشد و ارقام مختلف پسته در زمان های مختلف قابل برداشت می باشند. لذا توصیه می شود که با توجه به شرایط اقلیمی، نسبت به انتخاب ارقام مختلف برای کاشت در قطعات جداگانه اقدام گردد.

در هنگام انتخاب رقم باید توجه داشت که از ارقامی که درصد ترک خوردگی پوست سبز در آن ها کمتر است استفاده شود.. مهم ترین عاملی که سبب نفوذ قارچ ها به داخل میوه پسته می گردد. شکاف خوردن پوست سبز رویی پسته در باغ بوده و از مهمترین نوع شکاف خوردگی ها، زود خندانی می باشد.

پسته های زودخندان پسته های غیرطبیعی هستند که هم پوست استخوانی و هم پوست سبز در محل خندانی شکاف برداشته و مغز پسته مستقیما در معرض هجوم قارچ ها و آفات قرار می گیرد. طی آزمایشات انجام شده میزان آفلاتوکسین در پسته های سالم و دهن بسته صفر و در پسته زودخندان نرم و خشک بیشترین مقدار می باشد. زودخندانی صفتی است که می تواند تحت تاثیر رقم باشد.

   

آرایش کاشت نهال پسته

مناسب ترين فاصله كاشت 3 تا 4 متر بين درختان و 6 تا 7 متر بين رديف ها توصيه مى شود. رعایت فاصله کاشت درختان پسته بسیار با اهمیت است و این امر بستگی به عواملی همچون نوع خاک، کیفیت آب، نوع رقم (پررشد یا کند رشد) و طول دوره رشد و باردهی درخت دارد. درختان پسته در خاک های حاصلخیز رشد بسیار بیشتری نسبت به خاک های ضعیف دارند. همچنين تفاوت رشد در ارقام پسته بسيار زياد و معنى دار است.

در بين ارقام مورد مطالعه رقم های بادامی سفید، پسته قرمز، عباسعلی و برگ سیاه بیشترین رشد رویشی را داشته اند و ارقام ممتاز، دانشمندی، اکبری، اوحدی و کله قوچی به ترتیب کمترین رشد را نشان داده اند. چنانچه فاصله کاشت بین ردیف ها از 6 متر کمتر باشد با توجه به رشد رویشی درخت پسته کار کرد ماشین آلات در باغ بسیار مشکل خواهد بود.

باید توجه داشت که قبل از کاشت نهال، هنگام حفر کانال و بستر سازی با توجه به نتایج آزمایشات خاکشناسی نسبت به استفاده از مواد آلى و كمپوست هاى غنى شده اقدام شود و نیازی به استفاده از کودهای شیمیایی نمی باشد. (مگر در صورت مشاهده علائم کمبود و بنا به توصيه هاى كارشناسى)

نیاز آبی در احداث باغ پسته بسته، به نحوه بستر سازی و بافت خاک و نحوه و نوع سیستم آبیاری و سن باغ متفاوت می باشد. لکن در سال های اول احداث باغ بهتر است فواصل زمانى آبيارى كمتر و دور آبیاری کوتاه تر باشد.

در زمان پیوند زنی به ازاء هر ده درخت ماده یک درخت نر پیوند زده می شود. درخت نر از نظر زمان بازشدن گل ها بایستی با رقم انتخابی همزمانی داشته باشد و طوری در باغ پراکندگی داشته باشند که کل باغ را از نظر گرده افشانى پوشش دهند (در باغات وسيع توصيه مى شود یک ردیف درخت نر به عنوان بادشکن در مسیر و جهت باد غالب منطقه کشت گردد.)

   

هرس کردن

هرس فرم درختان پسته باید به صورتی باشد که تاج نهایی باز بوده و امكان نفوذ نور و هوا درون تاج فراهم گردد. ضمن این که برداشت مکانیزه محصول نیز امكان پذير باشد. بر این اساس هرس فرم مناسب پسته بصورت تک تنه بوده و حداقل ارتفاع سر برداری و انشعابات از 80 سانتی متری سطح زمین انتخاب شود. فرم جامی به عنوان یکی از روش های مناسب هرس پسته می باشد. با فرم دهی مناسب درخت از تماس خوشه های میوه با خاک که در انتقال قارچ های مولد آفلاتوکسین موثرند جلوگیری می شود.

هرس و قطع شاخه هایی که در تماس و یا نزدیک به زمین هستند، ضروری می باشد.

هرس به منظور جلوگیری از تراکم بیش از حد شاخه ها که باعث بالا رفتن رطوبت در ناحیه تاج درخت می شود، ضروری است.

هرس درختان بارور پسته

هرس یکی از عملیات باغبانی است که همراه با سایر عملیات داشت از قبیل آبیاری، کوددهی و تغذیه، کنترل آفات و بیماری ها، تولید میوه بهتر و بيشتری را تامین و تضمین می نماید.

هدف از انجام هرس درختان بارور پسته

• تولید و حفظ شاخه های میوه دهنده
• کمک به رشد گیاهی و تولید میوه

اصول فن هرس درختان پسته بر اساس شناخت كامل از چگونگى رشد رويشى و شناخت دقيق كیفیت و عادت باردهى درخت استوار است.

   

چگونگی رشد رویشی

چون درختان پسته طبیعتا عادت و تمایل به رشد صعودی دارند، لذا رشد رویشی آنها معمولا از سرشاخه های انتهایی و فوقانی درخت آغاز می شود. جوانه های رویشی هم در نوک و در جوانب تنه و شاخه درخت قرار می گیرند اما تا وقتی كه درختان جوان هستند، جوانه انتهايى فقط به رشد خود ادامه مى دهد و با اكسين يا هورمونی که در خود دارد، مانع رشد جوانه های رویشی جانبی می شود.

برعکس هر چه سن درخت بالا می رود با آنکه جوانه انتهایی همچنان به رشد طبیعی و صعودی خود ادامه می دهد، جوانه های جانبى سبب رشد توليدى و جنسى مى شوند و ساير جوانه هاى رويشى زيردست جوانه انتهايى، تحت تاثير همان اكسين بازدارنده جوانه انتهایی، از رشد رویشی باز می مانند.

به این ترتیب شاخه ها ضمن ادامه رشد طولی رویشی، بدون آنكه شاخه رويشى ديكرى توليد كنند، تدريجا سبب باردهی درخت به سمت محیط خارجی تاج و دور شدن میوه از محور مر کزی می گردند. این عادت رشد درختان پسته نتیجتا سبب کاهش جوانه های گل دهنده در شاخه های پایینی می گردد.

در این صورت هدف اساسی هرس درختان بارور، ایجاد شاخه های میوه دهنده بيشتر در فاصله مناسب تر و ایجاد فضای باز در تاج درخت می باشد که ضمن افزایش سطح باردهى، باعث افزایش كيفيت ميوه توليدى نيز گردد.

   

چگونگی تولید و باروری

شاخه های یکساله فقط در نقطه انتهایی و جوانه های جانبی نزدیک به جوانه انتهایى بصورت جوانه های رویشی بوده و بقيه جوانه هاى جانبى ايجاد شده زايشى و ميوه دهنده هستند. همزمان با سبز شدن جوانه رویشی انتهایی (پس از طی دوره رکود) و تولید شاخه جدید، جوانه رویشی دیگری در نوک همين شاخه ها همراه با جوانه های گل جانبی تشکیل می گردند و بدین ترتیب فقط روی شاخه های یکساله درخت، پسته تولید می شود.

درخت پسته همانند اغلب درختان میوه شدیدا عادت به تناوب باردهی (سال آوری) دارد و چنانچه محصول درخت در یک سال زیاد باشد، جوانه های گل جانبی روی رشدهای رویشی همان سال در طول تابستان و پس از آن ریزش می نمایند. ریزش جوانه های گل پسته در زمان پرشدن و تكامل مغز ميوه و در اثر رقابت بين اين دو در جذب مواد غذایی و کربوهیدراته انجام می گیرد. برعکس جوانه های گل دهنده جانبی روی شاخه های بدون بار ریزش نمی نمایند. این امکان وجود دارد که هرس شدید باعث تحریک رشد شاخه های پیر و ایجاد شاخه های جوانی می شود که تناوب باردهی را تا حدی کاهش می دهد.

   

اثرات هرس در درختان بارور پسته

• اصولا هرس درختان پسته همانند سایر درختان میوه اثر کوتاه کننده دارد. درختان هرس نشده دارای رشد طبیعی بیشتر و پوشش سبزینه زیادتری در تاج هستند.
• تاثیر هرس پسته مانند تاثیر هرس در ساير درختان ميوه نيست، زيرا درختان پسته داراى جوانه هاى رویشی جانبی کمتری هستند. در نتیجه رشد رویشی آن ها برای سال آینده کمتر خواهد بود.
• هرس تابستانه با کم کردن مواد هیدروکربنه موجود در شاخه و برگ های بريده شده، عملا باعث کاهش رشد طولی و افزایش رشد عرضی درخت می شود.
• کاهش تعداد برگ در درخت سبب کمبود مواد غذایی در ریشه و در نتيجه باعث كاهش رشد و نمو آن می گردد.
• با آنكه هرس باعث رشد قسمتى از تاج درخت مى شود ولى عملا باعث كاهش قدرت رشد و رشد كلى درخت می شود.
• هرس زمستانه عینا شبیه هرس تابستانه به دلیل کاهش مواد غذایی در اندام درخت باعث کندی رشد و کوتاهی آن می شود.
• با توجه به تمایل ذاتی درختان پسته به رشد صعودی، تنک کردن قسمتی از شاخه های اضافی نه تنها کمکی به تغییر دادن این عادت طبیعی در شاخه های باقیمانده نمی کند، بلکه بنا به خاصیت ذاتی، جوانه های جانبی آن نیز تبدیل به شاخه های رویشی نمی شوند.

فصل هرس

درخت پسته را همانند سایر درختان میوه سردسیری همه ساله در زمسیتان هنگیام خیواب گیاه هرس می نمایند. هرس زمستانه باعث ضعف کمتر و تقویت بیشتر جوانه های باقی مانده درخت می شود. در صورتی که هرس تابستانه غالبا در مورد درختان جوان پسته قبل از باردهی انجام می شود و در درختان بالغ صرفا جهت حذف شاخه های بیمار، معیوب و مانع که در مسیر رفت و آمد باغ هستند، انجام می شود. جهت محدود نگهداشتن اندازه درخت، انجام هرس سربرداری و تنک شاخه بصورت سالیانه الزامی است.

   

تغذیه

تغذیه مناسب درختان پسته نقش مهمی در تولید محصول سالم و بدون ترک خوردگی در پوست سبز دارد. بنابراین استفاده از کودهای شیمیایی و آلی در زمان مناسب با توجه به نیاز گیاه ضروی می باشد. چنانچه از کودهای دامی استفاده شود، ضرورت دارد آن ها را با روش مناسب زیر خاک مدفون کرد. تغذیه مفید و استاندارد مقاومت درختان را در مقابل آفات و بیماری ها زیادتر می نماید.

استفاده از کمپوست های غنی سازی شده، یکی از مناسب ترین راه های تغذیه و همچنین اصلاح خاک می باشد. دستورالعمل هایی تهیه شده است که باغداران از پوست سبز پسته حاصل از عملیات فرآوری بتوانند نوعی کمپوست تهیه نمایند. با توجه به آنکه غالب باغات پسته در مناطقی احداث شده اند که دارای مشکلات بحران آب هستند، لذا باغداران هر قدر که بتوانند از کودهای آلی و کمپوست ها استفاده بیشتری نمایند خاصیت نگهداری و ذخیره سازی رطوبت را در باغ زیادتر کرده و راندمان آبیاری را نیز به شدت افزایش می دهند.

   

مبارزه با علف های هرز

به علت این که بقایای گیاهی و علف های هرز محل زمستان گذرانی قارچ مولد آفلاتوكسین در باغ می باشند. لذا باید حتی الامکان به طریق مکانیکی آن ها را از بین برد و زير خاک مدفون کرد. البته برخی از علف های هرز در باغ باعث می شوند که بعضی آفات مانند سن ها و سنک ها را به سمت خود جلب نمایند و از خسارت این آفات روى درخت مى كاهند. لذا توصيه می شود که عملیات مبارزه با علف های هرز و همچنین مبارزه شیمیایی با آفات و بیماری ها حتما با مشورت کارشناسان حفظ نباتات و کلینیک های گیاه پزشکی انجام شود.

   

مبارزه با قارچ های بیماری زا

به علت این که پوست سبز پسته می تواند به عنوان بستر مناسبی برای رشد و تکثیر قارچ ها بوده و یكى از مكان هاى مهم زمستان گذرانى آن ها باشد، لذا پيشنهاد مى شود پوست های سبز جدا شده در مرحله فرآوری به هیچ وجه به صورت تازه به باغ های پسته منتقل نشود.

استفاده از قارچ کش های مناسب و ترکیبات مسی طبق توصیه های کارشناسان گیاه پزشکی در کاهش آلودگی های قارچی در باغ موثر می باشد.

مبارزه با آفات

مبارزه صحیح و به موقع با آفاتی نظیر پروانه میوه خوار پسته و شب پره خرنوب می تواند در پیشگیری از تولید آفلاتو کسین موثر باشد. این آفات در مرحله مغزبندی و بعد از آن قادر به تغذیه از میوه پسته بوده و سبب نفوذ قارچ های مولد سم آفلاتوکسین می شوند. باید توجه داشت که پسته های آفت زده در مقایسه با سایر پسته ها دارای مقدار بیشتری آفلاتوکسین می باشند.

   

منابع

1. غیبی- میربهروز، سهراب جوادی خسرقی،1384، اصول کاربردی كاشت و مراقبت باغ پسته، نشر علوم کشاورزی کاربرد (دفتر امور پسته معاونت امور باغبانى)
2. حکم آبادی- حسین، 1390، تشخیص عوامل خسارت زای محیطی و غیر محیطی وارده به محصول پسته، انتشارات آموزش و ترویج كشاورزی.
3. محمودی میمند- محمد جواد، عسکر قنبری عدیوی، 1392، رویکردی نوین بر مدیریت کاشت، داشت و برداشت پسته، انتشارات نیوشه.
4. شرافتی-عبدالحمید، 1389، پسته کاری کاربردی (چالش ها و راهکارها)، انتشارات آموزش و ترویج كشاورزی.
5. توصیه های فنی و بهداشتی در مراحل تولید و فرآوری پسته، نشریه شماره 147 مدیریت هماهنگی ترويج كشاورزى استان يزد 1390.
6. اسماعیل پور، ع. و ع، محمدى مكارى، 1386، پايه هاى متداول درختان پسته در ايران و دنيا، عضو هيئت علمى موسسه تحقيقات پسته كشور
7. تاج آبادی پور، ع. و ب، پناهی، 1383، گزارش نهايى طرح اثر پایه و پیوند که بر روی درصد زودخندانی و ارتباط آن ها با آفلاتوكسين. موسه تحقيقات پسته كشور، رفنجان، 27.
8. تاج آبادى پور، ع. وم. مرادى، 1383، مقایسه مقاومت نسبى پايه های پسته حاصل از گرده افشانى كنترل شده وكشت بافت به فيتوفترا، گزارش نهايى موسسه تحقيقات پسته كشور، رفسنجان.29.
9. حسينى فرد، س.ج، 1391، بررسى خصوصيات خاك و غلظت عناصر غذایی برگ در باغ های پسته دارای عارضه ریزبرگی (قرمزو). موسه تحقیقات پسته کشور، رفسنجان. 38.
10. صداقتى، ناصر، 1396، شناخت تحقيقات، فناورى ها و نوآورى هاى مرتبط با محصول پسته در زمينه علوم آب. موسسه تحقیقات پسته كشور، رفسنجان، 35.

 

---